Kabala nedir?
Kabala’nın kelime manası: (“alma” olan), değişmeyen, ebedi ve gizemli Ein Sof (Ebedî, her şeyden önce olan-Tanrı ) ile ölümlü ve sonlu evren (ve onun yaratılışı) arasındaki ilişkiyi açıklamayı amaçlayan ezoterik Yahudi öğretileridir.
Kabala; “alma, kabul etme” anlamına gelen “qibbel” kökünden gelir. Kelime Türkçeye muhtelif şekillerde transkrip edilebilir: Kabala, Kabalah, Kabbala, Kaballah, Kabbalah, gibi.
İnanışa göre, dört bin yıl önce Sefer Yetira’yı (Yaratılış Kitabı) yazan İbrahim ile başlayarak, Kabala hakkında birçok kitap yazılmıştır. Bir sonraki önemli kitap, M.S. II. yüzyılda yazılmış olan Zohar kitabı’dır. Zohar’ı, ünlü XVI. yüzyıl kabalisti Isaac Luria (Ha’ARI)’nin çalışmaları takip eder. Ve yirminci yüzyıl’da Kabalist ’ın çalışmaları ortaya çıkmıştır.
Zohar nedir?
Yahudi mistisizminin (Kabbala) en önemli eserleri arasında yer alan Zohar, Orta Çağ’da Aramice ve İbranice dillerinde yazılmış, Tevrat’ın (Musa’nın beş kitabı) mistik yorumu olan bir grup kitaptan oluşur. Tanrı’nın isimlerinin doğası, evrenin kökeni ve yapısı, ruhların doğası, günah, iyilik ve kötülük gibi konuları içeren Zohar’da kutsal metnin yorumları, teoloji, mistik kozmogoni, mistik psikoloji gibi alanlar bulunur.
Yirminci yüzyılın önemli Kabbala araştırmacılarından, yazar Gershom Scholem’e göre Roma döneminin ilk yüzyıllarında konuşulan ilginç bir Aramice’de kalema alınan Zohar, ilk olarak 13.yüzyılda İspanya’da ortaya çıkmış ve Moses de Leon adındaki bir Yahudi yazar tarafından yayımlanmıştır. Scholem De Leon’un çağdaşlarının ifadesi ve Zohar’daki deyim ve cümle yapısı gibi kanıtlara dayanarak De Leon’un Zohar’ın gerçek yazarı olduğu sonucuna varmıştır. De Leon’un kendisi bu eseri ikinci yüzyıldaki bir hahama Şimon bar Yohai’ye atfeder. Musevi efsanelerinde Roma döneminde Rabbi Şimon’un 13 yıl bir mağarada saklanarak oğlu Elazar ile Tevrat çalıştığı ve bu süre zarfında Tanrı’nın Zohar’ı kendisine ilham ettiği bildirilir.
Yahudi toplumu zamanla Moses de Leon’un Zohar’ın kaynağı ile ilgili iddiasını kabul etmiş ve küçük bir grup (Baladi Yemenite, Endülüs (Batı Seferatları) ve bazı İtalyan topluluklar) hariç kitap ikinci yüzyıldan kalma otantik bir mistisizm kitabı kabul edilmiştir. İspanya’da ortaya çıkışından yaklaşık elli yıl sonra hemen hemen tüm Kabalacılar kitaptan alıntılar yapmaya başlamıştır. Mistisizme eğilimli olmayan Yahudiler bile kitabın ölümsüzlük doktrini, filozofların öğretilerinden daha çok Talmudik Yahudiliğin ruhuyla uyuşan etik prensipleri ve insanın yüceltilmesi öğretilerinden etkilenerek onu kutsal bir kitap olarak görmeye başlamışlardır. Meymunides ve takipçileri insanı ancak aktif entelektinin gelişmişliği ölçüsünde ölümsüzlüğe yakınlaştırırken ve evrenin bir parçası olarak görürken Zohar bunu ahlaki davranışa bağlamış ve insanı evrenin üzerine çıkarmıştır.
Kabala ve Zohar’da mesih hesaplamaları ve Sabetay Sevi
Kabbala ya da sözel gelenek, geleneksel gizemcilik öğretileri içinde en çok tanınanlardan biridir. Kabalistler, aktardığı açıklamaları tannsal ve sağduyu ilkelerinin altında kalmayacak kadar yüksek seviyeli olarak addederler. Tanrı ve evrenin doğası hakkında gizli bir öğretinin varlığına değinirler.
İbranî alfabesinin harfleri Kabbala için önemli bir rol oynarlar. Harflerin kendi arasında gizemli bir ilişki, mukaddes bir anlam ve mistik bir açıklama mevcut olduğuna inanılır. Kabbalanın kökenine ilişkin çeşitli fikirler mevcuttur. Kabalistler kabbalanın dini terminolojide Mişna ve Talmud derlemelerinden önce geldiğine inanırlar.
Şahsen, ben daha da önce geldiğini düşünüyorum, zira İstanbul Üniversitesi Eski Çağ Halkları Tarihi Profesörü olmam sebebiyle, Babil-Asur edebiyatında, HezekiGel ve Saint-Jean’ın Apokalipsi kitabındaki bazı pasajlara benzeyen, gizemli bir tarzda yazılmış edebi parçalara rastladım.
Zohar ya da Aydınlık, Pentateukhos’un kabalist bir yorumudur. Kaleme alanın ya da alanların fikirleri ile birlikte içine az çok eski başka eserlerin de girdiği geniş bir derlemedir. Zohar, Yahudi edebiyatının diğer eserleri gibi, Özellikle İbranî alfabesi harflerinin değerleriyle, Mesih’in geleceği tarihi bile hesaplar.
Bu hesap Temurya, Gematriya ve Notarya denilen üç işleme dayanır.
1-) Temurya, bir sözcüğün harflerinin yerleri değiştirilerek yeni sözcükler meydana getirilmesidir. Böylece, Kiyeleh Malahi Lefaneha ayetinde yani «mon ange marchera devanttoi» (meleğim senin önünde yürüyecek) ibaresinde Malaki sözcüğünün harfleri yer değiştirince Mihael yani Michel sözcüğünü oluşturur. Kabalistler, bu hesaba göre bu meleğin baş melek Mihael olduğunu ileri sürerler.
2-) Gematriya bir sözcüğü oluşturan harflerin sayısal değerleri toplamıdır.
3-) Notarya harflerin evrimidir, diğer bir ifadeyle, bir sözcüğün harflerinin her biri yardımıyla meydana gelmiş yeni sözcüklerin oluşumudur. Böylece, İbrani dilinde Eloul sözcüğünden şu dört sözcük oluşturulabilir: “ani, ledodi, vedodi, li.”
Kutsal kitabı Zohar olan Kabalistler sağduyulu düşünceden çekindikleri için, onu kabul eden Talmud’u hor görürler. Tanrısallık kavramları, tek tanrıcı bir din olan Yahudi dininin tanrısallık kavramından farklıdır. Tanrının gücünü sınırlayıp Mesih’i yücelterek onu tanrının oğlu olarak görür, hattâ onu tanrı yerine koyup, bazen tanrının üç ayrı unsurun bileşiminden oluşan bir bütün olduğunu bile kabul ederler.
Böylece, Sabetay da kendine Aeloim, yani “Tanrının oğlu” unvanını verecektir. Ayrıca, tanrı olduğunu, yani: Ani Adelokehem Shabbetaı Tsevi olduğunu da beyan eder. Bunun anlamı şudur: “Ben Sabetay Sevi, sizin tanrınızım”
Kaynakça
* Vikipedi, Kabala maddesi – http://tr.wikipedia.org/wiki/Kabbala
* Vikipedi, Zohar maddesi – http://tr.wikipedia.org/wiki/Zohar
* Abraham Galante, Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, Çev: Erdoğan Ağca, Zvi Geyik Yayınları, 3. Baskı, Kasım 2000 – İstanbul, Sf. 17-19
