Rusya tarihindeki en etkili çar ve askeri lider olan Büyük Petro 18. yy başlarında,sessiz sakin olan ülkesini savaşlarla süper güç yapmayı bilmiştir.Bu başarısının arkasında, 3. Selim’in yapmayı çok isteyip de yapamadığı, Batı düşüncesini Rus geleneği ile birleştirmesi yatıyordu.
Yönetiminin ilk on yılını tamamlamadan ürkütücü bir fiziğe sahip olmuştu, zira iki metrelik boyu ile gürbüz bir delikanlıdan çok daha iriydi.Ancak bu fiziksel gelişiminin ve Rusya’ya getireceği gücün henüz başında görünüyordu. Petro, sadece kara gücü ile Rusya’nın önemli bir devlet olamayacağını biliyordu.Bunun için donanmaya da önem vermeliydi. Ancak güneyden Türkler, batı ve kuzeyden İsveçlilerin kuşatması altında olan Rusya’nın deniz ile bağlantısı yoktu. Petro,denizlere inme politikasını Osmanlı üzerinden uygulayacaktı…
Petro henüz yirmi dört yaşındayken, Rus ordusu Azak’ta Osmanlı ordusunu mağlup ediyordu.Artık Rus ordusunun denizlere açılan kapısı Azak Kalesi olacaktı.Azak zaferine rağmen Petro, Rus gücünün Avrupa güçleri ile karşılaştırılamayacak kadar güçsüz olduğunu iyi biliyordu.Bu eksiği gidermek için acilen ıslahatlara başlamalıydı…
Rönesans ve reform hareketlerini kaçıran bir ülkenin hükümdarı olarak Petro,bu kilidi açmaya başladı.1697-98 yıllan arasında sahte bir kimlikle Avrupa ülkelerini dolaştı. Yol boyunca askeri ve sivil okullan, müzeleri, fabrikalan ve aynca askeri malzemeleri inceledi.Rusya’ya döndüğünde, yanında kendisine danışmanlık yapması için iş adamlarını ve askeri uzmanlan da getirmişti. Petro, ıslahatlarına başlamadan önce bir isyanı kanlı bir şekilde bastırdı. Bu yöntemiyle halk üzerinde ıslahatlar öncesinde tam otorite sağlamayı amaçlıyordu.
Öncelikle bir bilimler akademisi kuran Petro, Rusya’nın bilim ve teknikte yolunu açacak anahtarı verdi. Aynı zamanda Rus alfabesini sadeleştirerek Avrupa standartlarına getirdi.Rusya’nın yeniçerileri diyebileceğimiz, özel birlikleri kaldırdı.İlk gazete, ilk kahve, ilk sigara gibi yeniliklerin yanı sıra sakalların kısa tutulması gibi garip ıslahatları da uyguladı. Bu tepeden inmeci yeniliklerin yanında Petro,Rusya’nın sınırlarını geliştirecek bir kara ordusunun oluşturulmasını da başlattı. Ayrıca donanma yapımlarına hız verildi. Elliden fazla savaş gemisinin ve yedi yüz destek gemisinin inşa seferberliğini başlatarak Rus donanmasını adeta yeniden kurdu. Donanması kısa zamanda Baltık’ın tek hakimi olarak Adriyatik’e hakim olan Avrupalı güçlerin karşısına dikilecekti.
Kara ordusu içinde ise zorunlu askerlik uygulamasını başlattı.Buna göre; her yirmi hane orduya bir asker yollamakla yükümlü kılındı.Kısa zamanda 600 bin kişiye ulaşan ordusuna kendisini o kadar kaptırmıştı ki: yeni
doğan bebeğinin haberini “Rus ordusuna biri daha katıldı” diyerek karşılamıştı.Ordu modernleştirilip donanma kurulduktan sonra, geriye sadece tek şey kalıyordu. Savaşmak!…
Petro 1700 yılında İsveç’e savaş ilan etti.Böylece 20 yıl sürecek Büyük Kuzey Savaşı başlıyordu, ilk başlarda
yenilmişse de savaşın sonunda zafer Petro’nun oluyordu.Kısa zamanda tüm Baltık ülkelerini hakimiyeti altına alan Petro, İsveç’e son darbeyi vurmak için hazırlanmaya başlamıştı. Ancak onun bu planı, Rusya ile Osmanlıyı yeniden karşı karşıya getirecekti…
Rus ordusu, İsveç ordusu ile yaptığı savaşı ezici bir üstünlükle kazanarak, İsveç Kralı Demirbaş Charles’ın Osmanlıya sığınmasına sebebiyet veriyordu. Kısa süre içinde Charles’ın peşinden Osmanlı topraklarına giren Petro, Boğdan’a kadar ilerledi. Bu ilerleme Osmanlıyı çok öfkelendirmişti…
Osmanlı, Petro’nun Karadeniz ile ilgili planlarının farkındaydı.Tüm bunlar göz önünde bulundurularak, Rusya’ya savaş ilan edildi. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki yüz bin kişilik Osmanlı ordusu, 9 Nisan 1711’de Rus ordusuyla hesaplaşmak üzere yola çıktı. Aynı esnada üç yüz altmış gemiden müteşekkil Osmanlı donanması da Azak’ı ele geçirmek için Karadeniz’e açılmıştı. İki ordu, Prut ovasında karşı karşıya geldi.Rus ordusunun başındaki Mareşal Şermetiyef, an ve an savaşı uzaktan takip eden Petro’ya rapor veriyordu. Baltacı, Osmanlı ordusunun büyük ateş gücü ve Kırım ordusunun da yardımıyla Rus ordusunu dört bir yandan kuşattı.Günlerce süren ağır bombardımanın ardından pes etme noktasına gelen Rus Mareşal Şermetiyef, Baltacıya barış teklif etti.
Bazı söylentilere göre Baltacı ve Petro’nun karısı Katherina, Prut ovasında büyük bir aşk yaşamaya başlamışlardı. Gizli buluşmalar yaptıkları dahi iddia edilir. Belki de bu yüzden ya da diğer bir iddia olan, aralarında firarların başladığı yeniçerilere güvensizliğinden dolayı Baltacı barış teklifini kabul etti.Tabi, ikinci iddia daha makul ve kabul edilmeye yakın bir iddiadır.
 |
| Petro’nun eşi Katerina |
1711’de imzalanan Prut anlaşmasıyla Osmanlı, Azak ve çevresini geri kazanıyordu. İsveç kralı ise ülkesine sağ salim yollanıyordu.Karadeniz’de istediğini bulamayan Petro, yeniden Baltık’a yöneldi. Büyük donanmasıyla tüm Baltık’ı ele geçiren Petro, kara ordusu ile de İsveç’i tamamen ülkesine katıyordu. Petro’nun istediği artık gerçekleşmişti; sevgili Rusya’sı, artık Avrupa’nın en büyük gücüydü…
Uzun süren bu savaşların ardından başkenti, Moskova’dan St.Petersburg’a taşıdı. Aynca Askeri bir lise kurdurarak Sovyet Rusya’sında bile kullanılacak olan Askeri Anayasaları hazırlattı. İlginçtir, Petro dışarıdan acımasız bir diktatör görüntüsü vermesine rağmen, bir başkası için kendi hayatını tehlikeye atabilecek kadar da alçak gönüllüydü. 1725 yılı başında adamlarına karşı olan sadakatini gösterisi bir olay olmuştu.Petro, buzla kaplı bir göle düşen ve boğulmak üzere olan bir asker için göle atlamış ve onu kurtarmıştı.Ancak vücut ısısının aşırı düşmesi sebebiyle hastalandı ve bir daha iyileşemedi. Aynı yıl 8 şubatta, elli üç yaşında, St.Petersburg’ta öldü.
Petro ile ilgili dikkat çekici bazı anektodlar
• Batılılaşma sürecinde uyguladığı sakal kesme politikasında hızını alamayarak, soylulardan bazılarının sakallarını kendisi kesmişti.
• Sakal kesmemekte ısrar edenleri vergiye bağladı.
• Batıda Büyük Petro olarak adlandırılsa da,Osmanlıda Çarlık düzeniyle hiç uyuşmayan hareketlerinden dolayı ”Deli Petro” olarak adlandırılmıştır.
• 2. Mahmud’un yeniçeri ocağını kaldırması türü bir operasyonu, Rus özel birlikleri olan Strelets’lere yaptı.
• Katherine ve Baltacı arasındaki efsane, Türk popüler tarihinin en önemli olaylarından biri oldu. Ancak
her şeye rağmen bu buluşmayı doğrulayan herhangi bir tanıklık, bir vesika yoktur.
• Rus başbakanı Vlademir Putin, Petro’nun en büyük hayranlarından biri olduğunu açıklamıştı.
Kaynak: ” Farklı Tarih ” aylık genel kültür e dergi, Sayı: 1, Mayıs 2009, Syf: 2-4
